Μιά Λερναία Ύδρα που...ξύνεται. Γιά την μέλλοντική ίδρυση της γραφειοκρατίας στην Ελλάδα

Για όλα στην Ελλάδα φταίει η γραφειοκρατία. Δεν υπάρχει μέρα χωρίς δηλώσεις και αναλύσεις για τα λάθη, τις ευθύνες και την ανάγκη πάταξης της γραφειοκρατίας. Η γραφειοκρατία στην Ελλάδα είναι κρατική, κομματική, υπαλληλική αλλά πάντα απρόσωπη κυρίως ως προς την ατιμωρησία. Εδώ σταματά κάθε αναλογία ανάμεσα στην ελληνική φαρσοκωμωδία και την γραφειοκρατία σαν ιστορική αναλυτική έννοια. Οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι δεν θα σταματήσουν μ' αυτή την καραμέλα, αλλά ας θυμίσουμε ορισμένα ΑΠΛΑ πράγματα. Σύμφωνα με τον κλασσικό αναλυτή της, τον Max Weber, η γραφειοκρατικοποίηση των θεσμών αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό των σύγχρονων κοινωνιών. Ως γραφειοκρατία ορίζεται ένα πρότυπο που παρουσιάζει χαρακτηριστικά όπως:

• Το γραφειοκρατικό υπαλληλικό προσωπικό κάθε βαθμίδας είναι ειδικευμένο, ικανό και πειθαρχημένο

• Ασκεί ειδικές λειτουργίες τις οποίες δεν ιδιοποιείται προσωπικά (οι υπάλληλοι δεν είναι ιδιοκτήτες της λειτουργίας που ασκούν)

• Η εξουσία των (γραφειοκρατών) υπαλλήλων σέβεται κανονισμούς που δεν επηρεάζονται από προσωπικούς παράγοντες (απρόσωποι κανονισμοί)

• Και, τέλος, η καριέρα των δημοσίων λειτουργών καθορίζεται βάσει κριτηρίων αντικειμενικού χαρακτήρα (προσόντα, αρχαιότητα).

Μ’ αυτή την έννοια η γραφειοκρατία αποτελεί τον τυπικό τρόπο λειτουργίας των μεγάλων σύγχρονων οργανισμών που συνδυάζει αποτελεσματικότητα, εξειδίκευση, συνέχεια του κράτους και των εργασιών, αυτονομία από τα πρόσωπα και σεβασμό των κανονισμών. Τα χαρακτηριστικά αυτά συνοδεύονται και από άλλα λιγότερο επιθυμητά άλλα οι κρατικές γραφειοκρατίες των ανεπτυγμένων χωρών, παρά τα προβλήματα που δημιουργούν, παράγουν και έργο μετρήσιμο.

Τι από τα παραπάνω ισχύει για την ελληνική κρατική, κομματική, υπαλληλική γραφειοκρατία ; Μην μπούμε σε παραδείγματα από την καθημερινή επικαιρότητα...

Κύριε Πρωθυπουργέ όλοι οι προκάτοχοι σας ετάχθησαν υπέρ της κατάργησης της γραφειοκρατίας. Μήπως πρέπει, αντί να την καταργήσετε, να ιδρύσετε κάτι που πραγματικά να μοιάζει με γραφειοκρατία ; Αυτό θα βοηθήσει ίσως τον πολίτη. Αντί να καταγγέλλουμε ως γραφειοκρατία την «μπαχαλοκρατία» του σήμερα, η δημιουργία μιας πραγματικής γραφειοκρατίας που και ελαττώματα θα έχει και λάθη θα κάνει, αλλά θα παράγει έργο, είναι η καλύτερη λύση.

Δεν είναι εύκολο να αποκηρύξει κανείς μια τόσο βολική καραμέλα αλλά να δούμε ένα μόνο παράδειγμα. Ο υπουργός οικονομικών, ο κ. Παπακωνσταντίνου, προσπαθεί εναγωνίως να βρει τρόπους να κόψει δαπάνες και να αυξήσει τα έσοδα. Στη προσπάθεια του αυτή επιστρατεύει μέσω των αποδείξεων τον Έλληνα πολίτη. Είναι γνωστό ότι πενία τέχνας κατεργάζεται και ότι επίσης στη δυσκολία πρέπει να κάνεις την ανάγκη φιλότιμο.

Αλλά αν σ’ αυτήν την χώρα υπήρχε γραφειοκρατία, θα ήταν αναγκασμένος να προσφύγει σ’ αυτή τη λύση που αποτελεί επίσημη ομολογία ανυπαρξίας του κράτους ; η πλήρης κατάρρευση των εισπρακτικών μηχανισμών που επικαλείσθε, θα ήταν ποτέ δυνατή αν υπήρχε γραφειοκρατία που στο ελάχιστο να μοιάζει μ αυτές της δυτικής Ευρώπης ?

Γιατί φυσικά, γραφειοκρατία υπάρχει και στις άλλες χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης, δεν είναι ελληνική πατέντα. Και ο γάλλος, και ο γερμανός, και ο άγγλος, διαμαρτύρονται για την γραφειοκρατία στη χώρα τους. Αλλά, ότι εντελώς τίποτα δεν δουλεύει στο κράτος, ούτε οι πλέον νεοφιλελεύθεροι δεν θα το υποστηρίξουν στο δημόσιο λόγο αυτών των χωρών. Ενώ στην Ελλάδα είναι μόνιμη επωδός του κάθε πολίτη και, υποκριτικά, του κάθε πολιτικού, ανεξάρτητα από παρατάξεις.

Κατά την διάρκεια της μεταπολίτευσης ότι θα μπορούσε, με την κλασσική έννοια, να θεωρηθεί ως γραφειοκρατία μετασχηματίστηκε σε μια ιδιότυπη κρατικό-κομματική μαφία (η λέξη δεν σημαίνει πάντα σπείρα παρανόμων), που μόνο γραφειοκρατία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Από αυτήν αποκλείονται μόνο όσοι υπάλληλοι του δημόσιου, εκ της φύσης της εργασίας τους, δεν εμπλέκονται σε αποφάσεις οικονομικού χαρακτήρα. Αυτό μόνο γραφειοκρατία δεν είναι, όλα τα άλλα μπορεί.

Σκεφτείτε το, Κύριε πρωθυπουργέ : Μήπως να ιδρύσετε την γραφειοκρατία στην Ελλάδα ; Αν κάποιος από τους διαδόχους σας χρειαστεί να την διορθώσει η να την καταπολεμήσει, θα την έχει τουλάχιστον να διοικεί όσο γίνεται αυτό το κράτος. Θα σας είναι υπόχρεος, κι ας μην το ξέρει.